Kỹ thuật nuôi nhím sinh sản đầy đủ nhất cho người mới bắt đầu

Nhím là một loài động vật gặm nhấm, thường sống hoang dã ở một số nước như Trung Quốc, Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan, Miến Điện. Ở Việt Nam, nhím thường sống dọc theo các vùng đồi núi, trung du, rừng rậm. Nhím là một loài động vật rất dễ nuôi, ít bệnh tật, nguồn thức ăn đa dạng, giá trị kinh tế cao. Tuy cách nuôi nhím đơn giản, nhưng bà con cũng cần phải tuân thủ theo đúng kỹ thuật. Bà con hãy cùng tìm hiểu về kỹ thuật nuôi nhím sinh sản trong bài viết dưới đây nhé!

1. Một số đặc điểm sinh học của loài nhím

1.1. Về ngoại hình

• Trong các loài nhím, nhím bờm là loại lớn nhất với cân nặng trung bình từ 15 đến 20kg. Thân và đuôi nhím dài từ 80 đến 90cm, có hình dáng nặng nề với đầu to, mình tròn, mỏ ngắn. Bốn răng cửa của nhím dẹp và rất sắc, tai nhỏ, mắt nhỏ, có 4 chân, 2 chân sau ngắn hơn 2 chân trước, móng chân nhọn và sắc.
• Lông trên lưng của nhím biến thành những chiếc gai nhọn và cứng, đặc biệt là phía nửa sau của lưng với độ dài từ 10 đến 30cm.
• Nhím đực thường có mỏ và đuôi dài hơn nhím cái, thân hình thon dài, đầu nhọn, tính tình cục súc, hay đánh lại các con đực khác để bảo vệ lãnh thổ của mình.
• Đối với nhím cái thường có 6 vú nằm ở 2 bên sườn, nên khi cho bú nhím mẹ thường nằm úp bụng xuống đất.

1.2. Tập tính

• Trong tự nhiên, loài nhím thường sống riêng lẻ, khi tới mùa sinh sản chúng sẽ tìm tới nhau để ghép đôi và giao phối.
• Loài nhím có tính gia đình rất cao, con đực chỉ ở cùng những con nhím con mà nó giao phối đẻ ra. Khi cho nhím đực ghép đôi với nhím cái sinh sản nếu không bắt nhím con ra, con đực sẽ cắn chết ngay những con này. Do đó, khi nuôi nhím sinh sản không nên nuôi thành bầy đàn mà cần nuôi ghép đôi thành từng ô riêng biệt.
• Loài nhím không ưa những nơi sũng nước, ẩm thấp, hoặc những nơi trống trải, quang đãng.
• Nhím thường sinh hoạt về đêm, nên chúng có những chiếc mũi rất thính. Điều này giúp chúng xác định được đường đi, lối về. Bên cạnh đó, nhím còn là loài động vật nhút nhát, hay sợ sệt. Vì vậy mà chúng luôn đề phòng những tiếng động xung quanh và chỉ chịu chui ra khỏi hang khi xung quanh thật yên tĩnh.
• Nhím là loại động vật không hung dữ, chúng chỉ tự vệ khi bị tác động của kẻ thù, vũ khí để tấn công kẻ thù của loài nhím chính là bộ lông của chúng.

1.3. Cách phân biệt nhím

• Để phân biệt nhím đực, nhím cái thì khi nhím còn nhỏ, bà con đặt nhím nằm ngửa, rồi dùng tay để vạch lỗ sinh dục ra, nếu thấy gai giao cấu lộ ra thì đó là nhím đực, không thấy là nhím cái. Đây là cách để chọn nhím giống trước khi nuôi.
• Khi nhím đến giai đoạn trưởng thành, các con đực sẽ có mỏ dài thân hình thon gọn, đầu nhọn, phần đuôi dài hơn các con cái. Nhím đực thường có tính tình hung dữ, hay xù lông, đạp chân phành phạch để tấn công đối phương, kẻ thù.
• Nhím cái sẽ có phần mỏ ngắn hơn, đầu hơi tròn, thân mập và ngắn hơn các con được, đuôi ngắn. Nhím cái có tính tình hiền lành hơn nhím đực, chúng chỉ hung dữ những lúc đẻ.
• Nhốt nhím vào một chiếc rọ hẹp, lấy tay gãi nhẹ bộ phận sinh dục của nhím cách hậu môn 2-3 cm, nếu thấy dương vật lộ ra thì là nhím đực, còn không có thì là nhím cái.

2. Tiềm năng của chăn nuôi nhím sinh sản

• Hiện nay, trong chế biến các món ăn, thịt nhím dần trở thành một món ăn được ưa chuộng. Bên cạnh đó thịt nhím còn là một vị thuốc quý với nhiều công dụng. Bao tử của nhím là một loại dược liệu quý, được dùng để ngâm rượu thuốc, dùng để chữa bệnh về tiêu hóa, bệnh đau bao tử kích thích.
• Phần lông nhím có thể được dùng để làm đồ trang sức. Mật nhím được sử dụng trong chữa các bệnh như đau mắt, đau răng, và dùng để xoa bóp chấn thương. Ngoài ra, thịt nhím, gan, ruột già được dùng để chữa bệnh phong nhiệt.
• Nhu cầu của nhím trên thị trường hiện nay là rất lớn, trong khi đó các hộ nuôi nhím thì không đủ lượng nhím để cung cấp ra thị trường. Do đó, nuôi nhím có tiềm năng kinh tế rất cao.
• Giá bán nhím giống trên thị trường hiện nay tương đối cao. Giá nhím giống hiện nay vào khoảng 2-3 triệu đồng 1 cặp đối với nhím con giống từ 2-3 tháng tuổi. Nhím sinh trưởng có giá bán từ 5-6 triệu đồng 1 cặp, còn nhím bố mẹ đang trong giai đoạn sinh sản có giá từ 7-8 triệu đồng. Còn nếu mua cả nhím bố mẹ kèm 2 con thì vào khoảng 10 triệu đồng.

3. Chuẩn bị chuồng nuôi nhím

3.1. Chọn nơi làm chuồng nuôi nhím

Chuồng nuôi nhím sinh sản cần đảm bảo các điều kiện: thoáng mát, sạch sẽ, có rãnh thoát nước, tốt nhất là nằm ở hướng Đông Nam. Cần tránh sự ồn ào và yên tĩnh vì nhím là loài động vật nhút nhát, tốt nhất chuồng nuôi nhím sinh sản nên xây cách xa nhà ở, tránh gần đường qua lại.

3.2. Thiết kế chuồng nuôi nhím

• Chuồng nuôi nhím cần được thiết kế gồm nhiều ô riêng biệt. Khu nuôi nhốt nhím có thể thiết kế 1 dãy hay nhiều dãy như bàn cờ, giữa các dãy cần có lối đi rộng khoảng 1m. Ở hai bên chuồng nuôi cần có mương để thoát nước. Chuồng nuôi nhím có diện tích trung bình là 1m²/con. Mỗi ô nuôi có kích thước là 1-1,5m x 1,5m x 1-2m (chiều rộng x chiều dài x chiều cao).

• Thành chuồng nuôi nhím được xây bằng gạch hoặc khung lưới sắt (dùng lưới sắt hình ô vuông, đường kính sợi thép 1mm). Khi dùng khung lưới sắt thì chân thành chuồng nuôi nhím phải xây kín và cao 20 đến 30cm, nhằm tránh chân con này thò sang chuồng của con khác.
• Nền chuồng nuôi nhím được làm bằng bê tông hoặc bằng gạch dày từ 8 đến 10cm. Nền chuồng cần có độ nghiêng về phía rãnh phía sau và có lỗ thoát nước đủ rộng để thuận tiện trong vệ sinh, rửa chuồng nuôi.
• Xung quanh khu chuồng nuôi nhím cần được rào bằng lưới thép B40, chiều cao trên 1,5m.
• Nên thiết kế chuồng nhím có 2 cửa cả đằng trước và đằng sau. Cửa trước để lùa nhím đi từ ô này sang ô khác, cửa sau dùng để dọn phân, vệ sinh chuồng cho nhím.
• Bà con cũng cần trang bị máng ăn, máng uống cho nhím.

4. Kỹ thuật nuôi nhím sinh sản

4.1. Cách chọn nhím giống

Trước khi nuôi nhím sinh sản, bà con cần chọn mua nhím giống. Vậy nhím giống mua ở đâu? Bà con cần mua nhím giống ở những địa chỉ tin cậy, có lý lịch, nguồn gốc rõ ràng, đặc biệt là phải có giấy kiểm dịch và chứng nhận của Chi cục Kiểm lâm (do nhím là loài động vật thuộc đối tượng cần được bảo tồn). Do đó, khi mua nhím mà không có giấy chứng nhận là sẽ bị thu hồi vì vi phạm pháp luật.

• Bà con cần mua loại nhím đã được thuần hóa, tránh mua phải loại nhím rừng, do nhím rừng rất khó chăm sóc và sinh sản.
• Giá nhím giống trên thị trường khá cao, do đó bà con có thể mua 1 con đực 1 con cái, hoặc cho phép 1 nhím đực/ 5-8 nhím cái. Bà con có thể tùy theo điều kiện kinh tế mà lựa chọn cho phù hợp. Vậy nhím giống giá bao nhiêu? Như đã trình bày ở trên, giá nhím giống hiện nay vào khoảng 2-3 triệu đồng 1 cặp đối với nhím con giống từ 2-3 tháng tuổi. Nhím sinh trưởng có giá bán từ 5-6 triệu đồng 1 cặp, còn nhím bố mẹ đang trong giai đoạn sinh sản có giá từ 7-8 triệu đồng.

4.2. Cách phối giống cho nhím

• Khi nhím cái được 10-12 tháng tuổi thì cho nhím phối giống. Thời gian động đực của nhím thường kéo dài 3-4 ngày, cho nên thời điểm phối thích hợp là sau 2 ngày khi nhím cái động dục.
• Biểu hiện nhím cái khi động dục: nhím thường đi loanh quanh trong chuồng, hít ngửi liên tục, nếu động vào người chúng sẽ đứng yên và cong đuôi, đôi khi còn bỏ ăn. Nhím đực khi động đực cũng chạy nhảy và hít ngửi liên tục, chân chúng cào liên tục xuống nền chuồng và rít lên.
• Khi thấy nhím cái động dục, bà con bắt nhím đực thả vào ô nhốt nhím cái và cho chúng phối trong khoảng 4-6 ngày. Nếu nhím cái vẫn đang nuôi con thì bắt nhím con sang chuồng khác để tránh nhím đực sẽ cắn chết nhím con.
• Bà con chỉ nên cho con đực giao phối với không quá 8 con cái, và cần luân chuyển con đực con cái để tránh phối cận huyết. Sau mỗi lần phối giống cho nhím xong, bà con cần bổ sung cho nhím đực thức ăn giàu chất béo, chất đạm, giá đỗ.

4.3. Nhím sinh sản

Kỹ thuật chăn nuôi nhím sinh sản tương đối đơn giản, bà con chỉ cần tuân thủ theo đúng kỹ thuật để áp dụng vào mô hình nuôi nhím sinh sản của gia đình mình.

Nhím sinh sản khi nào?

Khi nhím được 12 tháng tuổi, có cân nặng khoảng 10kg thì có thể sinh sản. Mỗi năm nhím đẻ 2 lứa, mỗi lứa từ 1 đến 3 con. Trung bình một con nhím đực có thể cho phủ từ 5 đến 8 con nhím cái. Bà con cần nuôi nhím đực, nhím cái ở các ô riêng biệt, khi nhím có biểu biển động dục thì cho chúng ghép đôi với nhau để giao phối.

Thời gian động dục:

Thời gian động dục của nhím là từ 3-4 ngày, nếu phối giống mà nhím không chửa thì sau 30 ngay sau nhím sẽ động dục trở lại. Nhím mẹ sẽ động dục trở lại sau khi sinh con 1 tháng, nếu đẻ con bị chết thì sau 10-15 ngày sau sẽ động dục trở lại. Sau khi nhím cái động dục là thời điểm thích hợp để phối giống.

Cho nhím giao phối:

Nhím thường tiến hành giao phối với nhau trong thời gian từ 2-5 giờ sáng. Trong chăn nuôi nhím sinh sản việc phối giống thành công rất quan trọng, nên bà con cần lưu ý phát hiện đúng thời điểm giao phối của nhím và kịp thời. Đối với bà con mới nuôi nhím, chưa có kinh nghiệm thì nên chọn ghép đôi 1 đực 1 cái trong một ô từ khi nuôi.

Thời gian mang thai:

Nhím sẽ mang thai từ 90-95 ngày, bụng nhím sẽ to ra sang hai bên. Thời gian nhím mang thai bà con nên tách nhím đực khỏi nhím cái để nhím cái được yên tĩnh.

Nhím sinh sản như thế nào?

Nhím sẽ đẻ vào ban đêm, sau khi đẻ xong sẽ để lại nhiều máu trên sàn chuồng nuôi. Một tuần sau đẻ, nhím mẹ sẽ ủ con ở dưới bụng, sau thời gian này nhím con mới chạy ra khỏi bụng mẹ. Nhím con sẽ bú mẹ trong một tháng đầu, sau đó chúng sẽ ăn được thức ăn như nhím mẹ. Nhím con tăng trọng trùng bình khoảng 1kg/1 tháng/ con. Sau thời gian này nhím con đã khỏe mạnh và nhím cái không còn nhiều sữa nữa, bà con tách nhím con sang nuôi ở ô khác. Lúc này nhím mẹ sẽ động dục trở lại.

4.4. Cách chăm sóc nhím

Thức ăn cho nhím

Nhím là động vật ăn tạp, nên thức ăn cho nhím khá phong phú và đa dạng. Nhím có thể ăn được từ các loại củ, quả, các loại rau, cỏ, rễ cây,… đến các loại côn trùng, sâu bọ, xương động vật.

– Thức ăn cho nhím sinh sản như sau:

• Thức ăn tinh: cho nhím ăn các thức ăn tinh: ngô, hạt dẻ, sắn, bí ngô,.. với khẩu phần 0,3kg/con/ngày.
• Thức ăn thô: cho nhím ăn các thức ăn thô: các loại lá, dây khoai lang, các loại cỏ chăn nuôi,… với khẩu phần 0,5kg/con/ngày.
• Thức ăn giàu vitamin: chuối xanh, ổi xanh, quả sung,…
• Thức ăn khoáng: cho nhím ăn xương trâu bò (100-200g/con/ngày), muối ăn (2-3g/con/ngày).

Nhím nuôi con và nhím đẻ nhiều con thì ngoài khẩu phần ăn như trên thì cần cho ăn thêm các thức ăn như: lạc nhân, đỗ tương rang,… Để đảm bảo nguồn thức ăn cho nhím được sạch và giàu dinh dưỡng, bà con có thể tự sản xuất thức ăn tổng hợp để cho nhím ăn bằng việc tận dụng các phụ phẩm nông nghiệp, các loại ngũ cốc, chế phẩm sinh học hoặc men ủ thức ăn chăn nuôi VBio,…

– Trong cách nuôi nhím sinh sản, bà con cần chú ý cho nhím ăn 2 bữa trong một ngày. Bữa chính của nhím là buổi chiều tối, và một bữa phụ vào buổi trưa. Với nhím hậu cần hạn chế lượng thức ăn, tăng trọng bình quân vào khoảng 0,8kg/con/tháng. Khi cho nhím sinh sản ăn cần lưu ý: không nên cho các con nhím sắp phối giống ăn quá nhiều, còn các con nhím đang mang thai cần tăng cường lượng thức ăn tinh và lượng xương. Tuy nhiên cũng cần đảm bảo lượng thức ăn xanh cho nhím trong giai đoạn này.

Nước uống cho nhím:

Tuy nhím ít uống nước do ăn các loại quả, củ, nhưng bà con vẫn cần chuẩn bị nước sạch để nhím uống tự do, trung bình thường là 1 lít/5 con/ 1 ngày. Ngoài ra, chúng không thích tắm ướt mình, nếu bị ướt chúng sẽ rùng mình và rung lông liên tục. Do đó, bà con nên để một lượng nước vừa đủ cho nhím uống, không nên để quá nhiều nước.

Cách nuôi nhím con:

Nhím con mới đẻ sẽ ở cùng với mẹ trong vòng một tháng đầu. Trong giai đoạn này thức ăn cho nhím con là sữa mẹ. Sau một tháng đầu, tiến hành cai sữa cho nhím con, lúc này nhím con sẽ ăn được thức ăn giống thức ăn của nhím mẹ.

Nhím ngủ – nghỉ ngơi:

Nhím sinh hoạt về đêm nên chúng sẽ ngủ vào ban ngày, chúng sẽ ngủ từ 11 giờ sáng đến 3 giờ chiều. Cho nên thời gian này bà con cần giữ yên tĩnh cho nhím ngủ.

Cách ghép đàn, ghép đôi, nhốt nhím

Khi nuôi nhím giống cần nuôi riêng từng ô riêng biệt đối với từng loại nhím đực, nhím cái, tốt nhất nên nhốt từng con ở một ô riêng biệt. Đặc biệt là nhím đực, nếu nhốt cùng nhau chúng sẽ hay đánh nhau. Nhím con sẽ nhốt cùng với mẹ đến khi được một tháng tuổi, sau đó sẽ tách và nuôi riêng. Nhím nhỏ và hậu sẽ phân theo lứa tuổi và có thể nhốt chung với nhau. Đến giai đoạn phối giống thì sẽ nhốt chung 1 cặp nhím đực cái với nhau đến khi phối thành công.

Vệ sinh chuồng nuôi:

Bà con cần vệ sinh chuồng nuôi nhím hàng ngày. Mùa hè bà con có thể tắm cho nhím, kết hợp rửa vệ sinh chuồng trại. Cần quét vôi, phun thuốc diệt khuẩn chuồng trại định kỳ.

Ngoài ra để xử lý mùi hôi chuồng trại, bà con nên sử dụng chế phẩm sinh học EM VBio bằng cách: Pha 1 lít chế phẩm EM thứ cấp với 10 lít nước sạch, phun đều vào nơi ô nhiễm có mùi hôi thối, lặp lại 2-3 ngày/lần. Làm như vậy sẽ giúp giảm mùi hôi chuồng trại một cách đáng kể.

Chống cận huyết cho nhím:

Nuôi nhím sinh sản, bà con nên lưu ý trao đổi nhím đực giống giữa các đàn với nhau để tránh sinh sản cận huyết. Theo đó, bà con nên ghi chép lịch sử của nhím sinh sản khi ghép đôi để tránh bị nhầm lẫn.

4.5. Phát hiện nhím không sinh sản

Nhím thường phối giống và sinh sản khi được 12-18 tháng tuổi, nếu quá thời gian này mà nhím không có dấu hiệu động dục và phối giống đẻ thì bà con cần xem xét các nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này. Nhím không sinh sản có thể do các nguyên nhân: từ khâu chọn nhím giống không tốt, khâu chăm sóc nhím, đặc biệt là quá trình ghép đôi giao phối không đúng kỹ thuật.

5. Phòng bệnh cho nhím

Nhím là một loài động vật có sức đề kháng tốt và ít khi mắc bệnh. Tuy nhiên, nhím cũng mắc một số bệnh thông thường dưới đây:

Bệnh về đường ruột:

Tùy thuộc vào khẩu phần ăn cung cấp cho nhím hàng ngày mà có thể không đầy đủ như ngoài tự nhiên, nên nhím có thể mắc một số bệnh về đường ruột như tiêu chảy. Để khắc phục tình trạng này, bà con nên bổ sung vào khẩu phần ăn của nhím những thức ăn chát, đắng như ổi xanh, cà rốt, rễ rau,… hoặc dùng thuốc trị tiêu chảy cho nhím. Để nhím không mắc bệnh này, trong quá trình nuôi, bà con cần cân đối khẩu phần ăn đầy đủ chất cho nhím, tránh cho nhím ăn thức ăn mốc, ẩm, bẩn,…

Bệnh ký sinh trùng ngoài da:

Nhím có thể bị ve, ký sinh trùng cắn gây nên ghẻ lở, bà con có thể dùng thuốc để bôi cho nhím. Để phòng tránh bệnh này, trong quá trình nuôi bà con nên dọn vệ sinh, sát trùng chuồng nuôi và xung quanh 1-2 lần mỗi tháng.

Trên đây là những chia sẻ về kỹ thuật nuôi nhím sinh sản đầy đủ nhất dành cho những người mới bắt đầu. Nuôi nhím không khó, nguồn thức ăn đa dạng, dễ kiếm, ít chi phí, nếu bà con tuân thủ theo đúng kỹ thuật, kinh nghiệm nuôi nhím sinh sản chia sẻ ở trên, chắc chắn sẽ thành công. Chúc bà con nuôi nhím sinh sản đạt hiệu quả cao nhất.